Impact investing door goede doelen en vermogensfondsen in Nederland

Update 2015, het verhaal hieronder is niet echt gedateerd, de strekking blijft staan maar recent zijn er interessant ontwikkelingen die extra aandacht verdienen. Omdat goede doelen op twee/drie manieren impact investor kunnen zijn bedacht ik vrij snel nadat ik begon met dit onderzoek dat dit meteen een  stappenplan inhield.  
-1- Eerst geeft een goed doel start-up geld aan een sociale onderneming, dan -2- leent het groeikapitaal en daarna
-3- investeert het in aandelen of obligaties na de beursgang. 
(Theoretisch klopt het, maar de werkelijkheid is iets ingewikkelder antwoorde prof dr HarryHummels mij.... :)

Toch is er dit voorjaar een soortgelijke trend aan de gang: zowel in het VK (Bridges Ventures, zie IINieuws 15april15, dat 10 jaar verder is met de ontwikkeling en implementatie van het SIB model PAGINA/Social Impact en Charity Bonds, maar ook in Nederland afgelopen april door de Start en Rabobank Foundations (zie IINieuws1mei15). 
Wat we zagen was dat sociale/impact investeerders die sociale ondernemingen hadden ondersteund in hun activiteiten en capaciteitsontwikkeling ook 'hun' Social Impact Bond investeerder werden. Dus inversteren in het uitvoerings-prestatiecontract, wat een SIB is, waarin die specifieke  sociale onderneming de uitvoeringdorganisatie is. Op het eerste gezicht verrassend, maar wel logisch als je vertrouwen hebt in die organisatie. Vergelijk: een onderneming investeert in een STAR (nieuwe activiteit met aantrekklijk potentieel of start-up (extern of door overname) en na verloop van tijd in de opschaling van de activiteiten door groeikapitaal te investeren.


NB Lees ook Een kapitaalinjectie voor goede doelen over alternatieve foondsenwerving door goede doelen, of als Ibook:een kapitaalinjectie voor goede doelen door Harald Machielse, Chuva Consulting (Fondsenwerving) en Alcanne Houtzaager, blogger/onderzoeker/inclusive impact investor. 


Goede doelen en impact investing
Het ligt voor de hand dat (fondsenwervende) goede doelen en vermogensfondsen die uit hun aard of missie sociale en / of milieu doelen nastreven impact investeerders zijn. Dat kan in de bestedingen en in het vermogensbeheer. In het vermogensbeheer gaat het vaak om duurzaam beleggen: dat in de praktijk vaak gericht is op uitsluiting van schadelijke producten of diensten* en minder op beste presteerder in een sector. (best in class). Een bekend rijtje uitsluitingen is AGTAF, dat zijn de ondernemingen die alcohol, gokken, tabak, adult entertainment (porno) of firearms aanbieden. Ongezond voor mensen. Dit heet vaak ethisch beleggen en kent ook bredere uitsluitingscriteria. Inzet van kinderarbeid, respect voor arbeidswetgeving, beperken van milieuschade etc. vallen ook vaak onder uitsluitingsregime.

Een voorbeeld is de Hartstichting die al (minstens) tien jaar niet meer in de tabaksindustrie belegt ondanks dat het lucratief is en meer geld voor bijv. anti-roken activiteiten betekent. Dit is wel een typerend voorbeeld van duurzaam beleggen door uitsluiting. De Hartstichting zou ook actief kunnen beleggen in de farmaceuten, zorgverzekeraars, zorg- of lifestyle aanbieders die (wereldwijd) het meest doen voor het terugdringen van hart- en vaatziekten. Onder lifestyle versta ik hier even zowel voeding, beweging en stoppen-met- roken vanwege het belang voor het gezond houden van hart en vaten.  NB Dat deed/doet het niet om onafhankelijk te zijn van de pharmaceuten net zoals het geen overheidssusbsidies aanvroeg. NB Ik heb voor de Hartstichting gewerkt in 1999 & 2000 als de nationale (fondsenwervende) campagneleider.


Goede doelen en vermogensfondsen zijn impact investors op drie 
manieren :

-1- Door activiteiten te ondersteunen die (liefst winst evt. kostendekkende) inkomsten generen. Dat kan in de 'uitvoerende' werkzaamheden in het kader van de doelstelling vanuit de 'bestedingen' of 'uitgaven' of als subsidie verstrekking. Bijvoorbeeld door ondersteuning van patiënten activiteiten, welzijnswerk, natuurbescherming, ontwikkelingshulp etc. tegen vergoeding. Een voorbeeld: restaurant en leer-werkbedrijf Millers van/voor dakloze jongeren van Pension Maaszicht in Rotterdam. NB Ik reken allerlei vormen van merchandising van het merk met logodragers hier niet onder, hoewel bewustwording en branding wel bijdragen aan de doelstelling(en).


Nederlandse goede doelen werven elk jaar zo'n 4 miljard euro aan fondsen (giften, sponsoring en overheidssubsidies). Bron: GiN, Geven in Nederland, project van de werkgroep filantropie van de VU). Over de winstgevendheid van uitvoerende activiteiten van goede doelen zijn geen (landelijke) onderzoeken of cijfers bekend. Het CBF keek er vroeger wel naar, maar is daarmee gestopt.
NB In 2011 sloten de de samenwerkende brancheorganisaties filantropie (SBF) een Convenant 'Ruimte voor Geven' met de overheid. Hierin staat een haalbaarheidsstudie naar verdienmodellen en innovatieve fondsenwerving dat sinds september gereed is, maar dat duurde eindeloos en bevatte uiteindelijk geen interessante alternatieven. IINieuws 15april13

-2- Door het beleggen van de fondsen en reserves in duurzame beleggingen of  themafondsen zoals groenfondsen, waterfondsen, microkrediet- of cultuurfondsen etc. NB Nederlandse banken en bedrijven hanteren ook vaak de term ESG-criteria (environmental, social & governance) 'milieu, mensen en bestuur' voor uitsluiting of juist selectie van fondsen bij investeringen. Nederlandse chari's hebben samen ruim 22 miljard Euro vermogen; de fondsenwervende chari's ongeveer 2,5 miljard Euro. Bron cbf > Cijfers > Overzicht reserves en fondsen. De vermogensfondsen aangesloten bij de verenigingvanfondsen FIN hebben circa 20 miljard volgens de voormalig voorzitter Rien van Gendt. Bron: media

Voorbeelden: De Turing Foundation doneert 10 miljoen euro per jaar (Tijdschrift Miljonair (nov 2010, Gulle gevers TOP 30) en kiest bewust voor 10% duurzame beleggingen. (Vermogens)Fonds 1818 doet het beter met ruim de helft van haar 450 miljoen Euro duurzaam belegd. Oxfam Novib een voornamelijk door de overheid, dus belastingbetaler, (mede)gefinancierde ontwikkelingsorganisatie heeft samen met de ASN Bank (de grootste duurzame bank van Nederland en onderdeel van de SNS bank) een 'eigen' microkredietfonds opgericht dat 123 miljoen euro beheert (2011). 

NB Het marktaandeel van duurzaam sparen en beleggen bedraagt circa in 2011 ongeveer 4,6% en 18,2 miljard euro. Sinds de financiële crisis in 2008 groeit het marktaandeel duurzaam sparen en beleggen harder dan de markt, mede doordat duurzame beleggingen minder gevoelig bleken voor de financiële crisis en ondanks de gefaseerde afbouw van fiscale regelingen. Institutionele investeerders (pensioensfondsen) zoeken ook actief naar duurzame beleggingsmogelijkheden. Meer informatie VBDO, Vereniging Beleggers in Duurzame Ondernemingen. Ook interessant zijn de Europese (2) jaarlijkse benchmarks van Eurosif naar duurzame beleggingen en recent ook naar impact investeringen van institutionele investeerders en HNWI (High Net Worth Individuals). Zie dit blog voor de Nederlandse cijfers en rating.
 

-3- Doordat goede doelen of vermogensfondsen investeren en / of actief op zoek gaan naar investeringsmogelijkheden in activiteiten die sociale en / of milieu-doelen nastreven en 'winst' maken. Zo investeert Fonds1818 5% van haar vermogen (454 miljoen Euro) in investeringen die haar doelstellingen helpen invullen. Ook het Leger des Heils streeft naar 5% maar heeft dat nog niet gerealiseerd (zie pagina charity-cases-nederland A-N). Andere impact investing fondsen in Nederland bekend uit de literatuur* en dit onderzoek zijn de Noaber Foundation, d.o.b foundation, van Leer Group Foundation. Allen opgericht door succesvolle ondernemers. Ook actief is de Start Foundation, opgericht door een succesvolle (uitzend) onderneming. Bron *: Prof Dr Harry Hummels 'Een aandeel in maatschappelijke ontwikkeling' (van Gorcum 2008).

Dit onderzoek van Prof. Dr Harry Hummels onder 50 van de 200 grootste fondsenwervende goede doelen en vermogensfondsen in Nederland in 2008 bracht aan het licht dat een derde van de onderzochte instellingen de missie tracht te realiseren aan de investeringskant. Bron: 'Een aandeel in maatschappelijke ontwikkeling' (van Gorcum 2008). p. 67 tabel 5. 

Nagekomen bericht: De VBDO onderzocht eind 2012 weer het (duurzaam) vermogensbeheer bij goede doelen en concludeerde dat er opvallend veel belangstelling (en dilemma's en koudwatervrees) is voor impact investing. Zie blog 15nov12. 


Vermogensbeheer van fondsenwervende Goede doelen in Nederland
Bij het vermogensbeheer lijken fondsenwervende goede doelen te kiezen voor criteria van sociaal, ethisch en / of duurzaam beleggen. En vooral voor 'uitsluiting' van beleggingen die de toets niet doorstaan wat betreft gedwongen arbeid, schendingen van mensenrechten, de productie van en handel in wapens, kinderarbeid, de productie van en handel in pornografie, slechte arbeidsomstandigheden, de productie van en handel in tabak, overtredingen van wet- en regelgeving, armoedebestrijding, discriminatie en corruptie. Daarnaast is er de optie van
engagement, het gesprek aangaan over verbeteringen in de productie en (gedeeltelijk) kiezen voor beleggingen in bedrijven die zich positief onderscheiden op sociale, ethische en / of duurzame criteria en
Bron: 'Investeren in een betere wereld', rapport van Prof Dr H Hummels voor de Koninklijke Nederlandse ReddingsMaatschappij KNRM, het Leger des Heils, Natuurmonumenten en het Prins Bernhard Cultuurfonds in 2008. Het onderzoek en rapport had de intentie een kader te scheppen voor verantwoord vermogensbeheer door fondsenwervende instellingen en een onderdeel was een concept handreiking voor verantwoord vermogensbeheer.

Meer informatie: Over het vermogensbeheer van leden van de VFI, de vereniging van 120 (grote) fondsenwervende instellingen in de Richtlijn Vermogensbeheer. Over het investerings- en beleggingsbeleid van vermogensfondsen in de brochure van de vereniging van fondsen FIN ‘Met het oog op duurzaam beleid voor uw vermogensfonds’. In november 2010 ontwikelde de FIN een Toolkit Toezicht Goede Doelen voor haar leden met aandacht voor BBB, Bestedingen, Beleggingen en Bedrijfsvoering.

Transparantie vermogensbeheer goede doelen
Goede doelen en in mindere mate vermogensfondsen zijn een interessante onderzoeksgroep vanuit impact investing omdat zij (online / openbare) jaarverslagen publiceren om zich te verantwoorden naar donateurs over de resultaten van hun inspanningen.

Eind '10, '11 en '12 onderzocht de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) het beleggingsbeleid van de filantropische sector in Nederland. Eén van de conclusies van het onderzoek in 2010 was zij niet transparant zijn over niet hoe hun geld wordt belegd. Slechts 22 van de 38 organisaties hadden een aantoonbaar verantwoord beleggingsbeleid geformuleerd. In de loop van de jaren verbeterde dit in 2011 waren er al 7 impact investors, zie 15dec2011 en eind 2012 bleek er dus veel belangstelling, zie 15nov2012.

Toekomst
Vanaf 2011 publiceren leden van de VFI, de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen, de 120 (grootste) fondsenwervende goede doelen in Nederland in hun jaarverslagen -als ze zich aan de regels houden- ook over hun vermogensbeheer. Hierin een toelichtingen op hun visie en eventuele missie-gerelateerde investeringen op basis van de VFI Handreiking Vermogensbeheer. In de Richtlijn staan 20 suggesties voor uitsluiting van beleggingen op basis van algemene criteria (bijvoorbeeld mensenrechten en kinderarbeid) en bijzondere criteria (bijvoorbeeld kernenergie) van niet-financiële aard. Een heel klein deel gaat over 'Missiegerelateerde beleggingen' waarbij uiteraard “de gebruikelijke procedures in het kader van verstrekkingen aan potentiële ontvangers gehanteerd kunnen worden” en “zij dienen te voldoen aan de uitgangspunten van een zorgvuldig vermogensbeheer vanuit een oogpunt van risico en rendement”.

De jaarlijkse Transparantprijs voor goede doelen en vermogensfondsen kijkt vanaf 2011 (in de jaarverslagen over 2010) nadrukkelijk naar impact ambities, beleid en resultaten. Meer informatie: Transparantprijs jurybesluiten 2011